انواع میلگرد و کاربرد آن در ساخت و ساز

وقتی صحبت از ساخت و ساز به میان می‌آید، میلگرد یکی از اولین موادی است که به ذهن می‌رسد. این قطعه فولادی کوچک اما پرکاربرد، نقش اساسی در استحکام ساختمان‌ها دارد. اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که میلگردها انواع مختلفی دارند و هر کدام برای چه کاری مناسب هستند؟ اگر شما هم کنجکاو هستید که بدانید چرا بعضی میلگردها موجدار هستند و بعضی دیگر صاف، یا چرا در پروژه‌های مختلف از انواع متفاوت میلگرد استفاده می‌شود، این مقاله دقیقاً برای شما نوشته شده است.

میلگرد چیست و چرا در ساخت و ساز اهمیت دارد؟

میلگرد، یا همان آرماتور، میله‌ای فولادی است که معمولاً در بتن استفاده می‌شود تا مقاومت کششی آن را افزایش دهد. بتن به تنهایی در برابر فشار مقاوم است، اما در برابر کشش ضعیف عمل می‌کند. اینجا است که میلگرد مانند اسکلت یک ساختمان وارد عمل می‌شود و از ترک خوردن یا شکستن بتن جلوگیری می‌کند. بدون میلگرد، ساختمان‌های بلند و پل‌های عظیم هرگز نمی‌توانستند اینقدر محکم و پایدار بمانند.

دسته‌بندی میلگردها بر اساس نوع فولاد

میلگردها بر اساس جنس فولاد به کار رفته در آن‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند. هر کدام از این انواع، ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که آن‌ها را برای کاربردهای خاصی مناسب می‌کند.

میلگرد اروپایی (کربنی)

این نوع میلگرد که به میلگرد ساده نیز معروف است، از فولاد کم‌کربن ساخته می‌شود و سطحی صاف دارد. به خاطر نداشتن آج، چسبندگی کمتری با بتن دارد و معمولاً در پروژه‌های کوچک یا جاهایی که فشار زیادی روی سازه نیست استفاده می‌شود. قیمت پایین‌تر آن هم یکی از دلایل محبوبیتش در بعضی پروژه‌هاست.

میلگرد آجدار

میلگرد آجدار، برخلاف نوع ساده، روی سطح خود برجستگی‌هایی دارد که به آن‌ها “آج” می‌گویند. این آج‌ها باعث می‌شوند چسبندگی میلگرد با بتن بیشتر شود و در نتیجه، مقاومت سازه افزایش یابد. این نوع میلگرد در ساختمان‌های بلند و سازه‌های سنگین مثل پل‌ها استفاده می‌شود.

میلگرد گالوانیزه

اگر سازه در معرض رطوبت یا مواد شیمیایی قرار داشته باشد، میلگرد معمولی ممکن است زنگ بزند و مقاومتش را از دست بدهد. میلگرد گالوانیزه با پوششی از روی، از خوردگی جلوگیری می‌کند و برای محیط‌های مرطوب مثل اسکله‌ها یا سازه‌های نزدیک دریا ایده‌آل است.

میلگرد اپوکسی پوشش‌دار

این میلگردها با یک لایه اپوکسی پوشانده شده‌اند که مقاومت فوق‌العاده‌ای در برابر خوردگی ایجاد می‌کند. البته قیمت بالاتری دارند و معمولاً در پروژه‌های خاصی که نیاز به دوام بسیار بالا دارند استفاده می‌شوند.

میلگرد فایبرگلاس (GFRP)

این نوع میلگرد از کامپوزیت ساخته شده و به جای فولاد، از الیاف شیشه استفاده می‌کند. سبک‌وزن و مقاوم در برابر خوردگی است، اما انعطاف‌پذیری کمتری نسبت به میلگردهای فولادی دارد. در محیط‌های اسیدی یا نمکی که فولاد به سرعت خراب می‌شود، گزینه مناسبی است.

دسته‌بندی میلگردها بر اساس شکل ظاهری

فرقی نمی‌کند در حال ساخت یک ویلا باشید یا یک برج ۵۰ طبقه، شکل میلگردی که انتخاب می‌کنید تأثیر مستقیمی روی کیفیت سازه دارد.

میلگرد ساده

همان طور که از نامش پیداست، سطحی صاف و بدون آج دارد. معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که نیاز به چسبندگی زیاد با بتن نیست، مثل برخی از قطعات پیش‌ساخته بتنی.

میلگرد آجدار مارپیچ

این میلگردها آج‌هایی مارپیچی دارند که به صورت مورب دور میله پیچیده شده‌اند. چسبندگی خوبی با بتن ایجاد می‌کنند و در بیشتر ساختمان‌های معمولی استفاده می‌شوند.

میلگرد آجدار جناغی

آج‌های این میلگرد به شکل ضربدری (جناغی) هستند و چسبندگی بسیار بالایی با بتن دارند. برای سازه‌های سنگین مثل پل‌ها یا ساختمان‌های بلند مناسب‌اند.

میلگرد آجدار مرکب

ترکیبی از آج‌های مارپیچ و جناغی را دارد و برای پروژه‌هایی که نیاز به مقاومت بسیار بالا دارند استفاده می‌شود.

دسته‌بندی میلگردها بر اساس استانداردهای تولید

استانداردهای مختلفی برای تولید میلگرد وجود دارد که هر کدام مشخصات فنی خاصی را تعریف می‌کنند.

میلگرد استاندارد A1

این میلگردها از فولاد نرم ساخته می‌شوند و مقاومت کششی نسبتاً پایینی دارند. سطح آن‌ها صاف است و معمولاً در کارهای سبک استفاده می‌شوند.

میلگرد استاندارد A2

مقاومت کششی بالاتری دارند و آج‌های مارپیچی روی سطحشان دیده می‌شود. برای ساختمان‌های معمولی گزینه مناسبی هستند.

میلگرد استاندارد A3

از فولاد سخت ساخته می‌شوند و آج‌های جناغی دارند. مقاومت کششی آن‌ها بسیار بالا است و در سازه‌های سنگین کاربرد دارند.

میلگرد استاندارد A4

این میلگردها بیشتر در پروژه‌های خاص استفاده می‌شوند چون هم مقاومت کششی و هم مقاومت در برابر خستگی بالایی دارند.

کاربردهای مختلف میلگرد در ساخت و ساز

حالا که با انواع میلگرد آشنا شدید، بیایید ببینیم هر کدام در کدام بخش از ساخت و ساز استفاده می‌شوند.

فونداسیون و اسکلت ساختمان

میلگردهای آجدار جناغی (A3) معمولاً برای فونداسیون و اسکلت اصلی ساختمان استفاده می‌شوند چون باید وزن کل سازه را تحمل کنند.

دیوارهای بتنی

در دیوارهای بتنی معمولاً از میلگردهای آجدار مارپیچ (A2) استفاده می‌شود تا هم مقاومت لازم را ایجاد کند و هم هزینه را کنترل نمود.

راه‌پله‌ها و سقف‌ها

این بخش‌ها به میلگردهایی با انعطاف‌پذیری بیشتر نیاز دارند تا در برابر ارتعاشات مقاومت کنند. میلگردهای A2 یا A3 گزینه‌های مناسبی هستند.

پروژه‌های عمرانی بزرگ

برای ساخت پل‌ها، تونل‌ها و سدها از میلگردهای با استاندارد A3 و A4 استفاده می‌شود چون باید در برابر فشارهای بسیار زیاد مقاومت کنند.

عوامل مؤثر در انتخاب نوع میلگرد

انتخاب میلگرد مناسب برای یک پروژه به عوامل مختلفی بستگی دارد.

شرایط محیطی

اگر سازه در محیط مرطوب یا نزدیک به دریا ساخته می‌شود، بهتر است از میلگردهای گالوانیزه یا اپوکسی استفاده شود.

نوع سازه

ساختمان‌های مسکونی معمولی نیاز به میلگردهای سبک‌تر دارند، اما برج‌ها و پل‌ها به میلگردهای سنگین‌تر و مقاوم‌تر نیازمندند.

بودجه پروژه

میلگردهای فایبرگلاس یا اپوکسی قیمت بالاتری دارند، بنابراین باید بین هزینه و کیفیت تعادل برقرار کرد.

نکات مهم در نگهداری از میلگردها

حتی بهترین میلگردها هم اگر به درستی نگهداری نشوند، ممکن است قبل از استفاده خراب شوند.

جلوگیری از زنگ‌زدگی

میلگردها باید در جای خشک و به دور از رطوبت انبار شوند. اگر در فضای باز نگهداری می‌شوند، بهتر است روی آن‌ها را با برزنت بپوشانید.

جلوگیری از خم شدن یا شکستگی

میلگردها نباید تحت فشارهای نامناسب قرار بگیرند چون ممکن است شکل خود را از دست بدهند و در نتیجه، کیفیت سازه پایین بیاید.

آینده میلگرد در صنعت ساخت و ساز

تکنولوژی در حال تغییر دادن همه چیز است، حتی میلگردهای ساده فولادی!

میلگردهای هوشمند

محققان در حال کار روی میلگردهایی هستند که بتوانند ترک‌های بتن را تشخیص دهند و حتی خودشان را ترمیم کنند.

استفاده از مواد نوین

میلگردهای ساخته شده از نانوکامپوزیت‌ها یا مواد بازیافتی ممکن است در آینده جایگزین میلگردهای سنتی شوند.

جمع‌بندی

میلگردها شاید در نگاه اول ساده به نظر برسند، اما در واقع یکی از مهم‌ترین مصالح ساختمانی هستند که بدون آن‌ها ساخت سازه‌های ایمن و بادوام غیرممکن می‌شد. از میلگردهای ساده گرفته تا انواع آجدار، گالوانیزه و اپوکسی، هر کدام برای کاربرد خاصی طراحی شده‌اند. انتخاب نوع مناسب میلگرد بستگی به عوامل مختلفی مثل نوع سازه، شرایط محیطی و بودجه پروژه دارد. با پیشرفت تکنولوژی، حتی شاهد میلگردهای هوشمند و نانویی خواهیم بود که انقلابی در صنعت ساخت و ساز ایجاد می‌کنند. پس دفعه بعد که از کنار یک ساختمان در حال ساخت رد می‌شوید، به این فکر کنید که این میله‌های فولادی کوچک چقدر نقش بزرگی در ایمنی و استحکام آن سازه بازی می‌کنند!